Năm nay đánh dấu 50 năm sau Sài Gòn thất thủ, khi suy ngẫm lại những diễn biến trong cuộc sống của những người Việt tị nạn do chiến tranh trên toàn thế giới; trong đó có cha mẹ chúng tôi. Một hành trình đã kéo dài qua năm thập kỷ, họ đã vượt qua những nghịch cảnh cùng với sức mạnh kiên cường và ý chí bền bỉ. Họ đã định hình cuộc sống của chúng tôi.
Dư Âm Của Một Thời Yên Bình
Khi nhìn lại, ký ức cuộc đời tựa như một cuốn phim đen trắng cũ, hoặc một bức ảnh màu đã phai mờ. Tôi dừng lại một khoảnh khắc thời gian để nhớ về những sự kiện. Tôi thấy một cánh đồng lúa bao la, xanh tươi, kéo dài đến chân trời, cuồn cuộn nhấp nhô, uốn lượn như sóng biển trong những ngày gió nhẹ. Phảng phất trong không khí là một âm thanh dịu dàng, mượt mà khó tả, mùi thơm nhẹ nhàng của mạ non hòa lẫn với hương đồng cỏ nội, tạo nên một hương thơm ngây ngất, đầy bí ẩn. Vào những buổi sáng, ngắm nhìn cánh đồng lúa, tôi thấy một khung cảnh kỳ diệu của thiên nhiên: những đám sương sớm còn sót lại, đủ để che phủ những cánh đồng As we reflect on the 50th anniversary of the fall of Saigon, we honor not only the act of survival but the enduring legacy of the Vietnamese refugee journey—a journey defined by unshakable resilience. This story belongs to countless Vietnamese refugees, especially our parents, whose sacrifices and quiet strength shaped our lives and inspired generations to come. lúa, và toàn cảnh như sự giao hòa thanh bình giữa trời và đất. Rồi những đám sương mù từ từ tan biến, nhường lại không gian cho một ngày nắng ấm đang hé mở. Xa xa, một ông lão nâng cái vó bắt cá lên khỏi mặt nước. Cái vó đơn giản, với một cái lưới gắn vào khung tre, và tôi nghe tiếng gà gáy quen thuộc báo hiệu bình minh.
Phong cảnh của một miền quê hương tuyệt vời, cuộc sống thanh thản, bình yên, con người sống hài hòa, đầy tình người, không oán trách. Lặng lẽ trong những ngôi nhà lá xung quanh được bao bọc bởi lũy tre xanh cao vút, những con suối nhỏ luồn lách quanh co với những chiếc xuồng bé nhỏ nhẹ nhàng di chuyển, vang lên tiếng chào hỏi đánh tan đi sự lặng lẽ của màn đêm để bắt đầu một ngày mới. Người lái đò đứng ở đầu mũi, tay cầm cây tre đẩy nhẹ xuống đáy bùn, trôi qua những cầu tre hẹp. Dọc theo những cánh đồng, hoa sen nở trong những đìa nước yên bình, cánh hoa nhẹ nhàng trôi nổi trên mặt nước.
Đó là cuộc sống của chúng tôi ở vùng quê Rạch Giá, một vùng đất trù phú miền Tây Nam Bộ của Việt Nam—cuộc sống nơi đây vẫn bình lặng êm đềm, dường như chưa bị ảnh hưởng bởi những biến động sẽ sớm định hình tương lai của chúng tôi. Sự gắn bó sâu sắc—mối liên kết bền chặt với mảnh đất thân thương đã nuôi dưỡng chúng tôi. Mùi hương của đồng ruộng ẩm ướt, tiếng nước vỗ bờ, tiếng xào xạc của cỏ cây, róc rách nước chảy qua những khe đá bờ mương, tiếng ếch nhái gọi nhau dưới cánh đồng cạn nước, ê a của những em nhỏ vào những buổi trưa hè oi ả, tiếng kẽo kẹt đu đưa của những cụ già ru cháu ngủ dưới giàn bầu giàn mướp… Tất cả tạo thành một bức tranh sống động hài hòa của miền quê yên lành, giản dị. Nhưng bỗng nhiên, sự yên bình nơi đây hình như đang có một chiều hướng khác lạ, tựa như những làn sương sớm đang bị đe dọa bởi một sức nóng ngột ngạt vô hình, như muốn làm tan chảy lớp sương mỏng manh, hiền hòa, thân quen. Một thực tế đã đến, làm đảo lộn tất cả sự thanh bình êm ả của đời sống nơi đây.
Vào năm 1982, mọi thứ đã thay đổi. Sự bình yên của thôn làng, sự tĩnh lặng của những cánh đồng lúa bao la, những âm thanh quen thuộc của cuộc sống hằng ngày, cũng như đời sống của người nông dân không còn bình thường nữa, đã bị thay thế bằng một thực 🌾Opening Reflection When I close my eyes, I can still see it—the past. Time feels paused, like a scene from an old film or a faded photograph. I hear the rustling wind through the rice paddies, a sound that fills the air with quiet harmony. The fields stretch endlessly, their emerald stalks swaying in the breeze, rolling like waves across the land. The morning mist clings to the earth, lifting slowly as the day unfolds—like a veil revealing the world’s quiet splendor. This was our life in rural Rạch Giá, in the southwest of Vietnam. A peaceful existence, deeply connected to the land that nourished us. But the tranquility of that life—like the mist—would soon be swept away by the dark clouds of a war-torn future. 🌾The Decision to Leave In 1982, everything changed. The gentle stillness of our village, the rhythms of everyday life, gave way to a stark reality—one defined by a choice: do we stay, or do we leave? I was just a child, unaware of the full weight of what was happening. One night, I was jolted tế nghiệt ngã không ngừng nghỉ, với những toan tính và quyết định quan trọng ảnh hưởng đến số phận gia đình: đó là sự ra đi hay ở lại. Trong đầu óc của một đứa trẻ, dù còn non nớt nhưng cũng cảm nhận được rằng có một điều gì đó khó hiểu đang diễn ra. Vào một đêm, bừng thức giấc, tôi nghe thấy tiếng thì thầm của cha mẹ. Mẹ tôi tiến lại gần và nói nhỏ bên tai trong hơi thở hồi hộp, bất an: “Chúng ta sẽ đi.” Tim tôi đập thình thịch, cố gắng hiểu chuyện gì đang xảy ra… Mẹ bảo chúng tôi sẽ đi thăm bà ngoại ở miền Trung. Qua ánh mắt của mẹ, tôi biết rằng lời mẹ nói không hoàn toàn là sự thật. Bên ngoài màn đêm vẫn lặng lẽ bao trùm, nhưng trong tôi, nặng trĩu những suy nghĩ vẩn vơ bất định.
Không khí đặc quánh sự lo âu. Đầu óc chúng tôi như một đoạn phim đậm nét, đang quay lại những chuỗi ngày êm đềm ở vùng đồng quê thanh tịnh, nơi đó người nông dân sống hiền hòa, giản dị. Tiếng nói, tiếng cười rộn ràng thân thương, tiếng trẻ con nô đùa, chạy nhảy vô tư khắp nơi trong xóm làng, sự thanh bình cố hữu của miền quê như chẳng bao giờ vụt mất trong vòng tay bé nhỏ. Những cơn gió ấm áp thổi qua cánh đồng bát ngát, tỏa mùi hương dịu ngọt của đồng lúa đang trổ bông. Vào những ngày mùa, đồng ruộng còn ngổn ngang những đám rạ ẩm ướt, bốc lên mùi hương rượu — một mùi đặc trưng của miền Tây Nam Bộ.
Trên những tầng cây cao vút, ánh nắng sớm xuyên qua tán lá xanh mướt, rải từng vệt vàng óng ánh xuống mặt đất. Chim chóc ríu rít gọi nhau, nhảy nhót tung tăng từ cành này sang cành khác, đôi cánh nhỏ xinh khẽ lay động trong gió. Chúng hót líu lo, như những nốt nhạc sống động, điểm tô cho bản hòa ca của thiên nhiên. Không một chút sợ hãi, chúng tận hưởng khoảnh khắc yên bình giữa bầu trời trong xanh và rừng cây thanh thản. Những tiếng gió xào xạc lướt qua những cánh đồng, mang theo hơi ấm quen thuộc của miền sông nước. Tiếng chó sủa bâng quơ, quá bình thường trong màn đêm yên tĩnh, như chúng cũng đang chuyện trò, hỏi thăm nhau không một nghi ngại. Sinh hoạt của người nông dân vẫn miệt mài, lặng lẽ, giản dị, không một nét ưu tư hay nghi kỵ. Đêm đêm, những tiếng mõ nhẹ nhàng như những nốt nhạc thanh thoát rơi rụng, lan tỏa trong không gian như một bản hợp ca êm dịu của những tín đồ mộ đạo, đưa vào giấc ngủ sâu lắng sau những awake to a house shrouded in silence. The usual sounds were gone, replaced by hushed whispers. My mother came close, her voice trembling. “We are leaving,” she said. My heart raced. We were supposed to visit my maternal grandmother in central Vietnam—but something in my mother’s eyes told me there was more to it. The air felt heavy. The warmth of the sun, the birds greeting the dawn—all gone. We moved through the house in silence, gathering only the essentials. Everything familiar—every memory of home—was slipping away. 🌾The Perilous Journey We made our way to a small boat waiting on the shore, barely visible in the dark. The sea, usually calm, now felt vast and menacing. At the time, I couldn’t grasp the enormity of what lay ahead. We were leaving behind our home, our memories, our lives. The journey was perilous. The sea was unforgiving, and the risks were unimaginable. We had heard ngày lao động đồng áng thân quen. Rồi tất cả sẽ thay đổi, không còn nữa ! Tiếng mõ tụng kinh sẽ chẳng còn thơ mộng, được thay thế bằng những giọt sầu, như xót xa, oán trách, như hờn dỗi từ thần linh trong màn đêm cô tịch. Chúng tôi bước đi, những bước chân vô vọng, để đến một tương lai không bờ bến.
Trời tối đen, những đám mây thấp lơ lửng, xót xa cho chúng tôi. Cảm giác một sự se lạnh xâm chiếm. Lờ mờ phía xa trong bóng đêm, một chiếc thuyền nhỏ bé, mong manh, hơi lay động sau những hàng cây thưa thớt. Chúng tôi sửng sốt. Chẳng phải là chuyến đi thăm bà ngoại ở miền Trung gì cả, mà là một chuyến đi mạo hiểm có thể mang lại nhiều rủi ro, đầy bất ổn. Những câu chuyện nghe về những người như chúng tôi ra đi mà không bao giờ trở lại. Mây nước không phải là hiền hòa. Biển mặn chẳng phải là chốn bình an, mà phải đối đầu với những hiểm họa xảy ra bất thường—những bọn hải tặc hoành hành, hãm hiếp tàn bạo, những trẻ em bị bắt cóc, những hiểm nguy trên biển, những sinh mạng bị chết oan, nghiệp thương tâm đã tạo thành những câu chuyện bi ai đầy nước mắt mà chúng tôi nghe được. Chúng tôi chen chúc trên chiếc thuyền bé nhỏ, mỏng manh, đi vào giữa màn đêm mênh mông của đại dương bao la vô tận.
…Trong những khoảnh khắc tĩnh lặng, khi thời gian như chậm lại và nhịp đập con tim trở nên nhẹ nhàng hơn, một câu chuyện lại hiện về trong tâm trí tôi – đó là câu chuyện về cha mẹ tôi.
Họ là những con người đã sống một cuộc đời kiên cường, mạnh mẽ, đầy nghị lực và mang trong mình niềm tin cùng hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn. Cha mẹ tôi không chỉ định hình cuộc đời của các con, mà còn tạo nên một di sản lâu dài gắn liền với mảnh đất nơi họ sinh ra.
Sinh ra tại Việt Nam, cha mẹ tôi còn rất trẻ khi chiến tranh tàn phá đất nước. Sự sụp đổ của Sài Gòn năm 1975 đánh dấu sự kết thúc của một kỷ nguyên và mở ra một chương mới đầy khó khăn không lường. Với nền tảng học vấn còn khiêm tốn và không có bất kỳ sự đảm bảo nào cho tương lai, cha mẹ tôi buộc phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt của một đất nước sau cuộc chiến dài và tàn bạo.
Tuy nhiên, ngay cả khi đối diện với những khó khăn, họ vẫn giữ được một sức mạnh tiềm ẩn – một sự kiên định âm thầm, không ồn ào, không gào thét, mà vững vàng trong niềm tin và hy vọng, như rễ của những cây dừa nước bám sâu vào bờ mương, không chắc chắn nhưng rất bền bỉ. Chiến tranh để lại sau lưng là đổ nát và tan hoang. Sinh tồn trở thành mục tiêu hàng đầu trong những tháng năm đó, khi những khó khăn đủ đường vây bủa lấy đời sống con người, tạo nên gánh nặng nghèo đói và bất ổn ngày càng chồng chất.
Cha mẹ tôi đã đưa ra một quyết định khó khăn nhưng táo bạo – rời bỏ quê hương để tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn. Năm 1982, cha mẹ tôi cùng bốn người con nhỏ rời Việt Nam bằng đường biển, mang theo một hy vọng duy nhất: xây dựng tương lai cho con cái. Gia đình chúng tôi đến được các trại tị nạn ở Thái Lan và Philippines, trong niềm mong mỏi sẽ đến được một nơi có cuộc sống tốt đẹp hơn – và chính điều đó đã trở thành động lực mạnh mẽ giúp cha mẹ tôi vững vàng bước tiếp.
Thời gian ở các trại tị nạn, tôi vẫn thường mơ về hình ảnh của quê hương và tất cả các sinh hoạt quen thuộc thường ngày của người dân ở miền nông thôn. Tất cả đã hiện ra in đậm nét với những cánh đồng lúa bao la, xanh mướt. Ở đồng quê tôi có rất nhiều loại động vật, chúng tô điểm cho phong cảnh thêm sinh động, đặc biệt là các loại chim, trong đó tôi yêu thích nhất là con cò, con diệc.
Con cò với đôi chân dài mảnh khảnh, chúng ung dung uyển chuyển nhẹ nhàng một cách điêu luyện trên những cánh đồng xập nước khi ánh sáng bình minh le lói. Sau thời gian nghỉ ngơi để tích trữ năng lượng cho việc kiếm ăn vào ban ngày, chúng di chuyển lặng lẽ qua các cánh đồng lúa, từng bước đi chậm rãi và có chủ đích để không làm động đến những con cá nhỏ, động vật lưỡng cư hay côn trùng đang ẩn mình trong nước nông hoặc bùn.
Cách tiếp cận thận trọng này là một sự thích nghi tiến hóa, giúp chúng săn mồi hiệu quả hơn. Theo một cách nào đó, nó phản ánh chiến lược cẩn trọng mà cha mẹ chúng tôi đã thực hiện khi họ trốn thoát khỏi Việt Nam sau chiến tranh—tính toán, có chủ đích, và tập trung vào việc bảo đảm sự sống trong một thế giới đầy bất trắc.
Định mệnh đã mang đến cho gia đình chúng tôi một cuộc sống mới ở Hoa Kỳ. Chúng tôi định cư tại Florida, nhưng chẳng lâu sau, quyết định của cha mẹ tôi là chuyển về phía Tây đến miền nắng ấm tươi sáng của California. Tại đây, cha mẹ tôi đã thành lập công ty A&Z Landscaping, một doanh nghiệp nhỏ thiết kế cảnh quan và dần dần phát triển lớn mạnh thành một công ty thịnh vượng với các dự án lớn ở Inland Empire.
Inland Empire là một vùng địa lý rộng lớn, diện tích của nó lớn hơn 10 tiểu bang nhỏ của Hoa Kỳ, nơi sa mạc gặp núi, nơi tràn ngập cơ hội. Họ làm việc không ngừng nghỉ bên nhau, đảm bảo rằng mỗi viên đá, mỗi cây cối, mỗi chi tiết trong cảnh quan đều hoàn hảo.
Nhưng mẹ tôi là một người rất năng động và đầy tham vọng trong việc làm ăn.
Vào năm 2000, với tinh thần phát triển mạnh mẽ hơn, gia đình tôi di chuyển từ tây sang đông của nước Mỹ (từ tiểu bang California đến Georgia). Tiểu bang Georgia vào thời điểm đó đã là một nơi phát triển mạnh mẽ nhất Hoa Kỳ về công nghiệp gia cầm. Tại đây cha mẹ tôi đã mua 88 mẫu đất để bắt đầu một trang trại gà và 80 con bò tự sinh sống trên những đồng cỏ hoang dã và ăn chế độ tự nhiên. Thịt của những con bò ăn theo chế độ này được cho là lành mạnh hơn vì nó ít mỡ, ít calo và chứa nhiều dưỡng chất có lợi như axit béo omega-3 và các vitamin. Cha mẹ tôi là người rất hăng say trong công việc, nhanh chóng tiếp thu và phát triển việc chăn nuôi và mở rộng trang trại gồm 14 chuồng, mỗi chuồng chứa 35.000 con gà—một hoạt động tích cực đòi hỏi sự cống hiến hàng ngày. Từ sáng sớm đến chiều tối, cha mẹ tôi điều hành và quản lý tất cả mọi việc trồng nông trại.
Ngành công nghiệp gia cầm của Georgia được kiểm soát chặt chẽ bởi cả các cơ quan tiểu bang và liên bang như Bộ Nông Nghiệp (USDA) và Dịch vụ Kiểm Tra An Toàn Thực Phẩm (FSIS), đảm bảo rằng thịt sản xuất ra là an toàn cho việc tiêu thụ. Điều này đã giúp cha mẹ tôi yên tâm vì biết rằng hoạt động của họ không chỉ hợp pháp mà còn an toàn cho khách hàng.
Qua những vất vả và hy sinh, cha mẹ tôi đã tạo nên nền móng vững chắc cho tương lai của các con. Theo năm tháng trôi qua, cha mẹ tôi đã mãn nguyện với cuộc sống của chính mình. Nay cha mẹ tôi đã trở lại miền Nam nắng ấm California nơi họ chăm sóc vài mẫu đất và vườn cây với 400 cây mãng cầu, (na-sugar apple) và các loại cây trái nhiệt đới khác. Những trái cây nhiệt đới họ trồng là biểu tượng cho khả năng thích nghi và phát triển của họ—biến những hạt giống của khó khăn thành những thứ ngọt ngào, tươi sáng.
Di Sản Vượt Qua 50 Năm Sóng Gió
Khi chúng ta suy ngẫm lại sau 50 năm ngày Sài Gòn sụp đổ, chúng ta nhận ra rằng chúng ta đã mất tất cả, mất chính cả bản thân mình. Từ quyền riêng tư cho tới những sinh hoạt đời sống bình thường hằng ngày, mất tất cả vật chất, tài sản, niềm tin lẫn lý tưởng. Tất cả chẳng còn gì nữa. Phong trào vượt biên bùng lên lan rông khắp mọi nơi trong đất nước. Người ta đã dồn dập kéo nhau ra đi. Gia đình tôi cũng không ngoài số phận…
Niềm tin, lý tưởng và ý chí cha mẹ tôi đã luôn làm việc không nghĩ. Họ đã muốn tận dụng những cơ hội ở đất nước Hoa Kỳ để tạo giấc mơ đã thúc đẩy họ rời bỏ quê hương tổ tiên 50 năm trước trở thành hiện thực đó là tương lai của các con. Chúng tôi sau khi tốt nghiệp đã đóng góp trong xã hội Hoa Kỳ, làm rạng danh cộng đồng. Gia đình chúng tôi cũng đóng góp một phần khiêm tốn một vài bác sĩ, một đại tá Hải Quân, một nhân viên hành chánh quận San Bernardino, và hai người con nhỏ sinh ở Mỹ nay cũng đang sở hữu một số doanh nghiệp khác- mỗi người chúng tôi mang theo những bài học giá trị cao quý của cha mẹ đã góp nhặt trong những kinh nghiệm của đời sống về niềm tin vững mạnh, sự kiên trì bền bỉ và ý chí sắt đá, một nền giáo dục cơ bản truyền thống của gia đình mà cha mẹ để lại. Nhân dịp ngày Lễ Cha Mẹ tôi xin chúc sức khỏe cho các bậc làm cha, mẹ đã hy sinh vô tận sau 30-4-75 để tạo nên tương lai cho con cái và các thế hệ tiếp nối.
Written By:
Dr. Xuan Vu, MD
Bản dịch Việt ngữ: Cựu Trung úy Không quân Lê Trung Tường Bác sĩ Lê Long, MD
Từng phục vụ trong Không quân Hoa Kỳ 10 năm trước khi theo đuổi sự nghiệp y khoa,
